دیجی‌کالا خود را نسبت به مشتریان، جامعه و اکوسیستمی که در آن فعالیت می‌کند مسئول می‌داند. ما فکر می‌کنیم در جامعه‌ای بهتر و توانمندتر و در زیست‌بومی سالم‌تر و پاک‌تر می‌توانیم کیفیت فعالیت اقتصادی خود را بهبود ببخشیم. به همین دلیل هر سال با ایده‌های متنوع سعی می‌کنیم به این وظیفه خود عمل کنیم.

همه‌چیز از این پرسش شروع شد: «آیا در دنیای امروز که تکنولوژی و هوش مصنوعی با سرعت زیاد در حال رشد است، منابع آموزش در این حوزه در تمام ایران و برای همه ایرانیان به‌راحتی در دسترس است؟» و پاسخ یک «نه» بزرگ بود.

ما به‌عنوان بزرگترین شرکت تجارت الکترونیک ایرانی تصمیم گرفتیم بخشی از راه‌حل این توزیع نابرابر در کشور باشیم و با همکاری مدرسه آنلاین کاریار که هدفش آموزش تکنولوژی معطوف به اشتغال به افراد ساکن مناطق کم‌برخوردار است، پروژه تا...کُد را شروع کردیم.

در این مسیر نهادهای مدنی، همکاران دانشگاهی، متخصصان داوطلب و مشتریان دو‌ مجموعه همراه شدند تا برای کاهش این نابرابری تلاش کنیم. در واقع ما تلاش کردیم در پروژه تا…کُد به یک شکاف بپردازیم؛ شکافی بین «علاقه» و «دسترسی»؛ این‌بار در حوزه تکنولوژی.

ما در تا…کُد تلاش کردیم با همراهی داوطلبان اکوسیستم اقتصاد دیجیتال به‌عنوان مربی و راهنما، با طراحی دوره‌های آموزشی ۹ ماهه، ۱۰۰ مهارت‌آموز از پذیرفته‌شدگان دوره را آموزش دهیم تا آماده ورود به بازار کار شوند. مواردی که تا…کد را از بقیه دوره‌ها متمایز می‌کند، عبارتند از:

ایــن دوره به‌صــورت رایـــگان و با حمایت دیجی‌کالا برگزار شد.

آموزش‌ها به‌صــورت پـروژه‌محور و‌ بــرای ورود بــه بــازار کار طراحی شده بودند.

به جز آموزش‌های تخصصی، همه مهارت‌آموزها در دوره‌های آموزش مهارت‌های نرم و آموزش رفتار حرفه‌ای شرکت کردند تا برای ورود به بازار کار آماده شوند.

مدرس‌ها، مربی‌ها و منتورهـا از داوطلبـــان متخصص شرکت‌های بزرگ بودند.

در نهـایت مهارت‌آموزهــا ۴ پــروژه واقعـی دیجی‌کالایی را در فضای تیمی انجام دادند.

مصطفی شعبانپور/ مدیر تیم مسئولیت اجتماعی: دیجی‌کالا برای نزدیک شدن به تعادل اجتماعی-محیط زیستی-کسب و کاری از دو رویکرد استفاده می‌کند:

رویکرد اول زمانی است که امکان ایجاد ارزش‌های مشترک اجتماعی و محیط‌زیستی با کسب‌وکار در حال حاضر وجود داشته باشد که در این حالت دیجی‌کالا با استفاده از ظرفیت‌های خود، سرویس‌های ویژه‌ای را با هدف اثربخشی طراحی و پیاده‌سازی خواهد کرد.

سرویس دیجی‌کالا مهر یکی از این خدمات است که با خلق ارزش مشترک بین کاربران نیکوکار، دیجی‌کالا و موسسه‌های مردم‌نهاد تلاش می‌کند تا سازماندهی موثرتری برای امور خیریه کالامحور در ایران باشد. کسب‌و‌کارهای بومی و محلی نیز با هدف حمایت از تولیدکنندگان خرد در مناطق روستایی و شهرهای کوچک کشور ایجاد شده تا برای توانمندسازی دیجیتال و افزایش سودآوری این کسب‌وکارهای کوچک موثر واقع شود.

همچنین بهبودهای محیط‌زیستی در پروژه‌هایی مانند بهینه‌سازی مداوم سایز بسته‌بندی کارتن‌ها، حذف پلاستیک‌های حبابدار از بسته‌بندی و پروژه‌های دیگری که در گزارش‌ سالانه دیجی‌کالا به آنها اشاره شده است، در این رویکرد دسته‌بندی می‌شوند و همگی از جنس فعالیت‌های بلندمدت با خلق ارزش‌های مشترکند.

اما رویکرد دوم کمی متفاوت است؛ در صورتی که به دلایلی مثل وجود نداشتن تکنولوژی جایگزین، امکان ایجاد سرویس‌های جداگانه برای نزدیک شدن به تعادل موردنظر وجود نداشته باشد، دیجی‌کالا اقدام به راه‌اندازی سامانه رصد فرآیندی می‌کند. در واقع ما در رویکرد دوم با علم به اینکه در حال حاضر راه حل جایگزین بلندمدتی وجود ندارد، تلاش می‌کنیم از محل اثرهای منفی‌مان اطلاع پیدا کنیم و با پایش تکنولوژی‌های جدید و همکاری تیم‌های داخلی به‌صورت دوره‌ای راه‌های جدیدی را برای بهبود اثرات امتحان کنیم.

دیجی‌کالا مهر پلتفرمی برای مهرورزی است! کاربران دیجی‌کالا می‌توانند کالاهای مورد نیاز خیریه‌های معتبری را که در دیجی‌کالا مهر ثبت شده‌اند، خریداری کنند و از این طریق در حوزه‌های تحصیل، سلامت، محیط زیست، کارآفرینی و خدمات اجتماعی همراه و همیار این خدمت‌رسانی باشند. دیجی‌کالا مهر در سومین سال فعالیت خود به سر می‌برد و تنها در سال ۱۴۰۲ تعداد ۴,۶۱۷ نیکوکار به ارزش ۲ میلیارد و ۸۳۸ میلیون تومان به موسسه های نیکوکاری کالا اهدا کردند.

شرکت‌های خصوصی، متعهدِ وظایف دولت‌ها نیستند. همان‌طور که الزامی به کارِ خیریه‌ای ندارند اما اگر مسئولیت‌پذیری اجتماعی را جدی نگیرند و اگر نتوانند آن را از تله نگاه خیریه‌ای نجات دهند در چرخه‌ای هم‌افزا و طولانی‌‌‌مدت، آسیب خواهند دید.

هر کسب‌وکاری در بخش خصوصی از دنیای فناوری تا سنتی‌ترین بخش‌های اقتصاد و صنعت، در فضایی اجتماعی، کالبدی، اقتصادی و محیط‌زیستی رشد می‌کند. این فضاست که به او اجازه می‌دهد رشد کند، ثروت کسب کند، سرمایه اجتماعی و نمادین بسازد و در یک کلمه ببالد.

باید جامعه‌ای برای کسب‌وکار بماند که مشتری باشد، باید نیروی انسانی صاحب مهارتی باشد که کار کند و باید آبی برای خوردن و هوایی برای نفس کشیدن و زمینی برای کاشتن باقی بماند که کسب‌وکار، هر کسب‌وکاری، زنده بماند و زنده ماندنش توام با رشد باشد.

پس هر پروژه‌ای زیرِ نامِ «مسئولیت‌پذیری اجتماعی» اول و مهم‌تر از هر چیزی باید متضمن توسعه پایدار باشد، اقدامی در جهتِ برداشتنِ شکاف‌ها و نابرابری‌ها، حفظ محیط‌زیست و شامل‌کردن گروه‌های حذف شده.

دوم باید در چارچوب توانایی‌های کسب‌وکار و پاسخ به نیازهای کسب‌وکار و البته تخریبی باشد که در محیط ایجاد می‌کند.

سوم باید منجر به توسعه محیط و توسعه کسب‌وکار به‌صورت هم‌زمان شود و چهارم باید بشود تاثیراتِ چندجانبه محیطی، اجتماعی و اقتصادیِ آن را تا حد امکان ارزیابی کرد.

تنها در این صورت است که می‌شود امیدوارم بود، مسئولیت‌پذیری اجتماعی از دام کار خیر، رها شده و ظرفیت‌های خودش را یافته است.

مسئولیت‌پذیری اجتماعی دیجی‌کالا

نگاهی به پروژه‌های مسئولیت‌پذیری اجتماعی دیجی‌کالا که در گزارشی کوتاه به آن اشاره شده است، از این جهت امیدوارکننده است که کمتر سمت و سوی خیریه‌ای دارند و بیشتر متوجه هسته مرکزی و اصلی این کسب‌وکار هستند. آموزشی که منجر به تربیتِ نیروی انسانی مورد نیاز دی‌جی‌کالا می‌شود، اقداماتی که منجر به کم‌کردن اثراتِ محیط‌زیستی دیجی‌کالا می‌شود و فراهم‌آوردنِ امکانی که خیریه‌ها می‌توانند بر بسترِ دیجی‌کالا کمک بگیرند، هر سه با درجاتی اقداماتی توسعه‌ای به حساب مي‌آیند اما به نظر مي‌رسد جای خالی این موارد دست‌کم در گزارش پیداست که می‌تواند هم حساسیت عمومی را برانگیزد و هم آگاهیِ اجتماعی پیرامون مسئولیت‌پذیری اجتماعی را بالا ببرد:

اول؛ نحوه انتخاب، اجرا و ارزیابیِ اقدامات

گزارش اعدادی را نشان می‌دهد اما می‌تواند نحوه اولویت‌بندی پروژه‌های پیشنهادی دیگر را نیز مختصر توضیح بدهد و انتخاب‌های خود را در چشم مخاطب معنادارتر کند. اجرایِ مدل‌های ارزیابیِ اثربخشی اجتماعی می‌تواند نشان دهد که آیا پروژه‌های مسئولیت‌پذیری اجتماعی انجام‌شده تاثیرات مورد انتظار را داشته‌اند یا نه؟ رها کردنِ گزارش در نقطه گزارشِ عددها این ایده را به ذهن متبادر می‌کند که فقط رسیدن به این عددها کار مسئولیت‌پذیری اجتماعی را تمام کرده است.

دوم؛ بازگشت سرمایه به دیجی‌کالا

جامعه‌شناسی به ما می‌آموزد که سرمایه فقط سرمایه اقتصادی نیست. ما در زندگی اجتماعی انواع دیگری از سرمایه‌ را در اختیار داریم که دائم در حال تولید و تبدیل به یک‌دیگر هستند سرمایه اجتماعی و نمادین از مهم‌ترین این سرمایه‌ها هستند. پروژه‌های مسئولیت‌پذیریِ اجتماعی فقط هزینه نیستند بلکه باید در قالب تولید انواعِ سرمایه به بنگاه برگردند. به‌عنوان مثال پژوهشی در آمریکا نشان می‌دهد که ۶۷درصد افراد جامعه معتقدند شرکت‌ها در قبالِ بهبود اوضاعِ اجتماعی و محیط زیستیِ دنیا مسئول هستند.

یا ۵۵ درصد مشتریان توقعِ موضع‌گیری‌های اجتماعی، سیاسی و محیط زیستی از شرکت‌های خصوصی دارند، اتفاقی که کم‌وبیش در ایران هم نشانه‌هایش دیده می‌شود و از همه اینها مهم‌تر روندها نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران جوان‌تر (۴۱درصد) بسیار بیشتر از نسل‌های پیش از خود به تاثیرات محیط‌زیستی و اجتماعی شرکت‌ها برای تصمیم به سرمایه‌گذاری اهمیت می‌دهند.

در نتیجه پروژه‌های مسئولیت‌پذیریِ اجتماعی در قالب انواعِ سرمایه به شرکت برمي‌گردند و شفاف‌کردنِ این مسیر هم تقویتِ بنیان‌های پروژه‌های مسئولیت‌پذیریِ اجتماعی است و هم بالابردن حساسیتِ جامعه نسبت به این موضوع. مسئولیت‌پذیریِ اجتماعی، به این معنا وبالِ گردنِ کسب‌وکارهای خصوصی نیست بلکه مسیری است که به شیوه‌ای امن‌تر و پایدارتر، رشد آنها را ممکن می‌کند.

فرشاد اربابی رییس هیات‌مدیره انجمن حمایت از حیوانات البرز است. این انجمن از سال ۱۴۰۰ با دیجی‌کالا مهر همکاری دارد و سال 1402 یکی از بهترین پروژه‌های‌شان را با همکاری دیجی‌کالا مهر انجام داده‌اند.

این همکاری در سال ۱۴۰۲ منجر به تاسیس کلینیک سازمان مردمی حفاظت از حیوانات البرز در منطقه کردان شده که به گفته فرشاد بیشتر از ۶۰ درصد وسایل اساسی و ضروری این کلینیک از طریق دیجی‌کالا مهر تأمین شده است. فرشاد می‌گوید: «کمک‌ها و مشارکت‌های مردمی در دیجی‌کالا مهر به صورت خالص و شفاف ارائه می‌شود. ما به‌جای درخواست پول از مردم می‌توانیم در دیجی‌کالا مهر به طور مستقیم نیاز خود را به یک وسیله و کالا برطرف کنیم. در این حالت اگر فردی با مبلغ کمی هم به خیریه‌ای کمک کند، آن کمک به ثمر می‌نشیند و تبدیل به یک کالای به‌دردبخور می‌شود.» فرشاد از اینکه صفر تا صد مراحل کمک‌رسانی در دیجی‌کالا مهر با شفافیت و راحتی همراه است حس خوبی دارد و باور دارد که این همراهی در سال‌های آینده نیز برایشان پرثمر خواهد بود.

سید سعید هاشمی مدیرعامل بنیاد دانش است. بنیادی که سال ۹۳ با هدف توانمندسازی کودکان و نوجوانان مناطق کم‌برخوردار و شکوفا کردن استعدادهای آنها تأسیس شد. بنیاد دانش دو سال است که با‌ دیجی‌کالا مهر همکاری دارد و اوج این همکاری در سال گذشته رخ داده است. زمانی که تصمیم به تأمین لوازم‌التحریر دانش‌آموزان گرفتند و در نهایت با همکاری دیجی‌کالا مهر برای نزدیک به ۱۲۰۰ نفر لوازم‌التحریر تهیه شد. در واقع نیمی از این لوازم‌التحریر را دیجی‌کالا مهر تأمین کرد. هاشمی می‌گوید: «۶۰ درصد این وسایل به ساکنان سیستان‌وبلوچستان و ۳۰ درصد به ساکنان استان خوزستان تعلق گرفت و بقیه وسایل هم به سایر استان‌ها ارسال شد. کیفیت بالای لوازم‌التحریری که برای این استان‌ها با همکاری دیجی‌کالا مهر ارسال شد باعث شد که گیرندگان این خدمات بسیار راضی باشند.»

هاشمی کمک دیجی‌کالا مهر در سال گذشته را یک کمک بزرگ توصیف می‌کند و درگیر کردن مردم در این همراهی را بهترین ویژگی این همکاری می‌داند. او دوست دارد این همکاری در زمینه آموزش و یادگیری به بچه‌ها تداوم داشته باشد.

احمدرضا نقابی نایب‌رییس خیریه بچه‌های آسمان است. این مجموعه از سال ۱۳۷۸ راه‌اندازی شده و سه بخش نگهداری از پسران معلول بالای ۱۴ سال، آسایشگاه دختران معلول زیر ۱۴ سال و همچنین آسایشگاه افراد سالمند مبتلا به بیماری اعصاب و روان دارد. همکاری خیریه بچه‌های آسمان با دیجی‌کالا مهر از نیمه دوم ۱۴۰۰ آغاز شد و به گفته نقابی این همکاری هر سال آورده خاصی برای خیریه آن‌ها داشته و باعث خوشبختی‌شان شده است.

نقابی به کمپینی که در محرم ۱۴۰۲ با دیجی‌کالا مهر داشتند اشاره می‌کند و می‌گوید که مواد خوراکی و خشکبار زیادی در جریان این کمپین برای بچه‌های آسمان تهیه شد و درصد زیادی از نیازهای موسسه در سال گذشته را تامین کرد.

نقابــی می‌گویـد: «مهم‌ترین نتیجـه همکاری با دیجی‌کالا مهر این بود که به افرادی شناسانده شدیم که پیش از این اسم خیریه بچه‌های آسمان را هم نشنیده بودند. این موضوع باعث شده که خیریه ما بیش از پیش بین مردم شناخته شود و به کمک‌های مردمی بیشتری دسترسی پیدا کنیم.»

مـا در دیجی‌کالا همواره به‌دنبال بهینه‌سازی‌هایی هستیم که منجر به مصرف کمتر و کاهش رد پای کربن شود. تیم Excellence، در دو بخش پردازش و دیجی‌اکسپرس به‌طور مشخص روی ایده‌هایی که منجر به کاهش مصرف مقوا برای بسته‌بندی‌ها و کاهش مصرف و هزینه سوخت در ارسال و لجستیک شود کار می‌کنند. سال گذشته توانستیم تا حدود زیادی به این هدف برسیم.

با وجود افزایش سفارش‌ها و در نتیجه افزایش تعداد کارتن‌های مصرف شده در دیجی‌کالا، مســـاحت کارتن‌هایـــی کـــــه در مجمـــوع برای بسته‌بندی سفارش کاربران استفاده شده، 7/38 درصد کاهش پیدا کرده است.

دیجی‌کالا تلاش کرده پلاستیک را از بسته‌بندی سفارش‌ها حذف کند و از سال 1400 به جای پلاستیک حباب‌دار و بالش بادی از کارتن‌های آسیب‌دیده که دیگر کاربردی ندارند استفاده می‌شود. با این راهکار سال 1402، 135,634 کیلوگرم پلاستیک از بسته‌بندی‌های دیجی‌کالا حذف شد.