روایت داده‌ها از کتاب و کتابخوانی در ایران؛ عملکرد دیجی‌کالا در تأمین کتاب برای مردم ایران چگونه است؟

جست‌وجوی کتاب، رتبه دهم جست‌وجو در پلتفرم دیجی‌کالا را به خود اختصاص داده و همین جایگاه نسبتا بالا در جدول جست‌وجوی کالا بهانه‌ای شده برای انتشار اولین «گزارش کتاب» در دیجی‌کالا؛ گزارشی که داده‌های آن را تحلیل رفتارِ خریداران کتاب در دیجی‌کالا در سال 1399 و نیمه اول سال 1400 تشکیل می‌دهد. در گزارش کتاب دیجی‌کالا به اطلاعات و داده‌های جزئی و کلی زیادی اشاره شده از جمله این اتفاقِ جذاب و عجیب که یک کاربرِ ساکن خرم‌آباد در یک سفارش، 813 عنوان کتاب از دیجی‌کالا خریده و یا این‌که دهه شصتی‌ها تاکنون بیشترین خریدار کتاب در این پلتفرم بوده‌اند. میانگین رشد سالانه فروش کتاب از سال 95 تا نیمه اول سال 1400 در پلتفرم دیجی‌کالا 144 درصد است و تاکنون بیشتر از چهار میلیون عنوان کتاب در دیجی‌کالا به فروش رسیده است. گزارش کتاب دیجی‌کالا براساس تحلیل داده‌ها و اطلاعات خودِ پلتفرم تهیه شده و برای کاربردی‌تر بودن گزارش، یک نظرسنجی هم از کاربرانی که تاکنون حداقل یک کتاب از دیجی‌‌کالا خریده‌اند انجام گرفته تا عادات و رفتارهای خریداران کتاب از دیجی‌کالا نیز تکمیل کنندة اولین گزارش کتاب این پلتفرم باشد. حدود 4500 نفر در این نظرسنجی که در تابستان 1400 انجام شده شرکت کرده‌اند و حالا براساس اطلاعاتِ به دست آمده از این نظرسنجی ما می‌دانیم که 53 درصد از خریدارانِ کتاب از دیجی‌کالا به کتاب‌هایی با موضوع روانشناسی بیشتر از هر موضوع دیگری علاقه دارند. در ادامه بخش‌های مختلف گزارش کتاب دیجی‌کالا را مرور می‌کنیم:

عدالت اجتماعی در پوشش سراسری کتاب

چالش دسترسی به کتاب در بسیاری از نقاط کشور ما نکته بسیار مهمی است که عموما هنگام بحث در مورد سرانة مطالعة کتاب نادیده گرفته می‌شود. به ازای هر صد هزار نفر، ده کتاب‌فروشی در کشور وجود دارد. که این نسبت در بعضی استان‌ها تا سه کتاب‌فروشی به ازای هر صد هزار نفر نیز کاهش می‌یابد. در چنین شرایطی است که استفاده از بستر فروش آنلاین اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. با روی کارآمدن پلتفرم‌های خرید اینترنتی کتاب، بخشی از خریداران کتاب جذب این پلتفرم‌ها شدند. از طرف دیگر فروشگاه‌های مجازی کتاب مانند فیدیبو، با انتشار نسخه‌های صوتی در کنار نسخه آنلاین کتاب‌ها در تسهیل فرهنگ کتابخوانی بدون دسترسی به نسخه فیزیکی گام برداشتند. اما بخش بزرگی از جامعة کتابخوان ایرانی تمایلی به تغییر ذائقه ندارند و همچنان خرید نسخه چاپی کتاب را ترجیح می‌دهند. دیجی‌کالا، به عنوان یکی از پلتفرم‌های آنلاین خرید کتاب در کنار هشت‌هزار کتابفروشی در سراسر ایران شروع به کار کرد تا به این وسیله شهروندان در مناطقی که دسترسی آسان به کتابفروشی ندارند هم بتوانند به کتاب‌های مورد نیاز خود دست پیدا کنند. تلاش دیجی‌کالا برای فراهم کردن دسترسی همه مردم ایران به خرید آسان کتاب بخشی از مسئولیت اجتماعی دیجی‌کالا در حوزه عدالت اجتماعی است. فروشندگان به بیش از یک میلیون خریدار در 1842 شهر ایران، بدون هیچ محدودیتی حتا در شهرهایی که کتابفروشی ندارند کتاب ارائه می‌کنند. عدالت اجتماعی تنها مختص خریداران نیست بلکه فروشندگان، کتاب‌فروشان و ناشران سرتاسر ایران نیز می‌توانند از فرصت فروش کتاب با شرایطی عادلانه و بدون هیچ محدودیتی برخوردار شوند.

خانه‌ای امن برای کسب‌وکارهای کتاب

دیجی‌کالا در سال 1393 با تغییر شعار خود از «بررسی و خرید کالای دیجیتال» به «بررسی، انتخاب و خرید آنلاین» با انتخاب گروه کالایی کتاب به عنوان اولین دسته‌بندی کالایی غیر دیجیتال در دیجی‌کالا پا به عرصة فروش کتاب گذاشت. گروه کتاب دیجی‌کالا در ۳۱ شهریور ۱۳۹۳ با ۳۷۷۰ عنوان کتاب فعال شد و امروز با بیش از 189 هزار عنوان، بخش مهمی از هویت دیجی‌کالا است. دیجی‌کالا در سال 1396 از مدل خرده‌فروشی تبدیل به مدل بازارگاه (مارکت‌پلیس) شد، تغییری که نقش دیجی‌کالا را از فروشنده آنلاین کتاب به بستری برای فعالیت فروشندگان کتاب تبدیل کرد. با فراخواندن تأمین‌کنندگان حوزه کتاب به همکاری، دیجی‌کالا امروز  میزبان بیش از 1500 کسب‌وکار فعال در حوزه کتاب است و نزدیک به 90درصد سهم فروش کتاب متعلق به ناشران و کتاب‌فروشی‌ها است. میزان فروش کتاب از سال 1395 تا سال 1400 بطور متوسط سالی حدود 144درصد رشد داشته است و در ابتدای امسال، 1563 فروشنده فعال در دیجی‌کالا نزدیک به چهارمیلیون نسخه کتاب فروخته‌اند. بسیاری از کسب‌وکارها در این بستر توانسته‌اند به حجم و طیف بسیار بیشتری از مخاطبان خدمات‌رسانی کنند، هزینه‌های جانبی را کاهش دهند و همچنین محدودیت‌های جغرافیایی را دیگر مانعی برای کسب‌وکار خود نبینند.

رفتار مخاطبان

باگذشت بیش از هفت سال از اولین عرضة کتاب در این پلتفرم، دیجی‌کالا با انجام یک پیمایش به بررسی رفتار مشتریان خود پرداخته است. دیجی‌کالا پرسشنامه‌ای را برای 100 هزار کاربری که دست‌کم یک بار از دیجی کالا کتاب خریده‌اند، ارسال کرد که 4452 نفر به این پرسشنامه پاسخ دادند. این پاسخ‌ها مرجعی معتبر برای تحلیل و بررسی عادات و رفتار کتابخوانیِ مشتریان دیجی‌کالا شده‌اند. 56 درصد از پاسخ‌‌دهندگان این پیمایش را خانم‌ها تشکیل داده‌اند، 44 درصد از پاسخ دهندگان تحصیلاتی در مقطع کارشناسی داشته‌‌اند و 40 درصد از پاسخ‌دهندگان از 31 تا 40 سال سن داشته‌اند.

 در پاسخ به این پرسش که حدودا چند ساعت در هفته مطالعة غیردرسی دارید، 52 درصد پاسخ‌دهندگان گفته‌اند که سه ساعت در هفته مطالعه غیردرسی دارند. 43 درصد این افراد در جواب این پرسش که چه ساعتی از شبانه‌روز را برای مطالعه انتخاب می‌کنید، از تمایل‌شان برای مطالعه در شب گفته‌اند. این پرسش که چه تعداد از کتاب‌های کتابخانه تان به کتب غیر درسی اختصاص دارد با این پاسخ مواجه شد که 27 درصد بین 20 تا 30 جلد کتاب غیردرسی در کتابخانه شخصی خود دارند و  3.5 درصد بیش از هزار جلد کتاب غیردرسی در کتابخانه شخصی خود نگهداری می‌کنند..

رفتار کاربران در خرید کتاب

– 39دصد از خریداران کتاب خانم‌ها و 61درصد آقایان بودند.

– حدود 40درصد از خریداران کتاب، 31 تا 40 سال سن داشتند.

– در سال 1399، کتاب دهمین کالای پرجست‌وجو در دیجی‌کالا بوده است.

–  19906 جلد کتاب توسط یک مشتری در سال 1399 خریده شد.

– 813 کتاب، بیشترین کتاب خریده شده در یک سفارش بود.

– در 15 فروردین 1400 بیش از 500 هزار کتاب فروخته شد.

دیجی کالا همراهِ فرهنگ و هنر

یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های دیجی‌کالا در کنار عرضة کتاب برای خریداران و ایجاد محیط شفاف برای فروشندگان مارکت پلیس، همکاری در برگزاری مراسم‌هایی برای رونمایی کتاب و چاپ اختصاصی برخی عناوین کتاب بوده است. هدف دیجی‌کالا علاوه بر انجام مسئولیت اجتماعی، حمایت از ناشرین و فعالان حوزه نشر و کتاب و تشویق کسانی بوده است که در این زمینه فعالیت می‌کنند.

نظرات کاربران، محفلی دموکراتیک برای کتاب

یکی از بخش‌های ارزش‌آفرین در دیجی‌کالا بخش نظرات کاربران است که منبعی ارزشمند از تجربیات و نظرات کاربران در اختیار دیجی‌کالا و سایر کاربران در راستای بهبود تجربه خریدشان محسوب می‌شود. نظرات کاربران در بخش کتاب‌ نیز اهمیت به‌خصوصی دارد و بسیار مورد توجه کاربران است. کتاب 1984 نوشته جورج اورول رتبه یک در تعداد نظر ثبت شده با 2508 نظر را دارد و 91درصد از کاربران خواندن آن را به دیگران توصیه کرده‌اند.

همچنین در دسته‌بندی موضوعی کتاب‌ها، دسته روانشناسیِ عامه از نظر آن بخش از مخاطبینی که در نظرسنجی پیمایش کتاب دیجی‌کالا شرکت کردند، محبوب‌ترین موضوع برای مطالعه برگزیده شده است. با توجه به این موضوع دور از انتظار نبود که طبق گزارش دیجی‌کالا در مورد پرفروش‌ترین کتاب ها در سال 1399 تا نیمه 1400،کتاب «تخت خوابت را مرتب کن» نوشته ژنرال ویلیام اچ مک ریون با فروش 37 هزار و 780 نسخه در ابتدای صف بایستد. کتاب های «خودت را به فنا نده» و «خودت باش دختر» هم با فروشی کمتر، در دسته پنج کتاب  پرفروش در دیجی‌کالا قرار گرفته‌اند.

چه کسانی بیشتر کتاب می‌خرند؟

در این گزارش آمده است که مردان با 61 درصد در خرید کتاب از زنان پیشی گرفته‌اند و دهه شصتی‌ها بیشترین خریدار کتاب از میان دیگر گروه‌های سنی هستند. نگاه به محل اقامت خریداران کتاب هم نشان می دهد که پس از تهران، استا‌ های البرز، گیلان، یزد، مازندران، قم و سمنان بیشترین اقبال را به خرید آنلاین کتاب از دیجی‌کالا نشان داده‌اند. 

راهنمای خرید حرفه‌ای کتاب

با وجود فروش آنلاین، کتاب‌ها راحت تر در دسترس افراد قرار می گیرند و علاقه‌مندان به کتاب با گزینه‌های بیشتری برای انتخاب روبرو هستند. از طرف دیگر داده‌ها از استقبال بیشتر به خرید کتاب خبر می دهند و امروزه کتاب نسبت به گذشته سهم بیشتری از سبد خرید مشتریان را به خود اختصاص داده است.  اما آنچه که کم‌تر مورد توجه قرار گرفته انتخاب کتاب مناسب از میان گزینه‌های مختلف است. ناشر و مترجم شناخته شده، کیفیت چاپ و نوع کاغذ از جمله مواردی است که باید برای خرید کتاب مد نظر قرار داد. برخی از ناشران با تغییراتی اندک، متن سایر نویسنده‌ها و مترجمین را بازنویسی و به عنوان نسخه جدیدی از آن کتاب وارد بازار می‌کنند.  این کار اگرچه غیراخلاقی است اما متاسفانه قانون موثری برای جلوگیری از انتشار این کتاب‌ها وجود ندارد. این کتاب‌ها معمولا کیفیت چاپ پایینی دارند و با تخفیف‌های زیادی در بعضی از کتابفروشی‌های کشور به فروش می‌رسند زیرا که عرضة آنها غیرقانونی نیست. دیجی‌کالا به عنوان یک پلتفرم ملزم به رعایت قانون و اخلاق در این زمینه است و بخش بزرگی از فروش کتاب در دیجی‌کالا متعلق به ناشران، مولفان و مترجمان معتبر است. بنابراین توجه به ناشر و مترجم و کیفیت کاغذ و چاپ از جمله مواردی است که برای داشتن خرید خوشایند و آگاهانه از یک کتاب باید مورد توجه کاربران و مخاطبان قرار گیرد.

اطلاعات و داده‌هایی که در اینجا ارائه شده می‌تواند راهنمایی برای دیگر بازیگران بازار، فعالان حوزه کتاب، تحلیلگران و سیاستگذاران فرهنگی و همه علاقه‌مندان کتاب باشد. دیجی‌کالا امیدوار است که با این مجموعه گزارش‌ها بتواند قدمی برای بهبود فرهنگ خرید کتاب و وضعیت نشر و کتابخوانی در کشور بردارد.

این مطلب اولین بار توسط اندیشه پویا منتشر شده و در اتاق خبر دیجی‌کالا بازنشر شده است.

دانلود گزارش دیجی‌کالا و کتاب