پیچیدگی‌های مدیریت کالاهای سوپرمارکتی در دیجی‌کالا

به نقل از تکراسا؛ مجموعه دیجی‌کالا از سال ۱۳۸۵ آغاز به کار کرد و سال‌ها فقط کالاهای دیجیتال مانند دوربین عکاسی و موبایل را در وب‌سایت خود برای فروش داشت. رفته رفته این مجموعه بزرگ‌تر شد و طیف گسترده‌ای از محصولات مختلف را در وب‌سایت خود قرار داد. امروزه بیش از ۵ میلیون کالاهای مختلف در دیجی‌کالا به فروش می‌رسد.

گستردگی کالاها، تفاوت فروش و نحوه‌ی ارسال آن‌ها به مشتریان سبب شد تا کالاها به بخش‌های مختلفی دسته‌بندی شوند که هر بخش اصلی، مدیر و تیم مخصوص به خود را داشته باشد. این بخش‌ها شامل موبایل، الکترونیک، مد (Fashion)، خانه (Home) و کالاهای تندمصرف (FMCG) می‌شوند.

الاهای تندمصرف به اصطلاح (FMCG- Fast-moving consumer goods) خوانده می‌شود. منظور از FMCG کالاهایی است که با سرعت نسبتا بالایی فروخته می‌شوند و معمولا قیمت پایینی دارند. به این کالاها بعضاً کالاهای سوپرمارکتی هم گفته می‌شود؛ یعنی محصولاتی مانند شیر، پنیر، دستمال کاغذی، آبمیوه، برنج، روغن و… .

بخش کالاهای تندمصرف دیجی‌کالا از سال ۱۳۹۷ آغاز به کار کرد. فروش در بخش FMCG ویژگی‌های خاصی دارد که آن را با سایر بخش‌های خرده‌فروشی آنلاین متمایز می‌کند. نحوه‌ی نگهداری و حمل‌ونقل محصولات در این بخش بسیار متفاوت و هزینه‌بر بوده و معمولا حاشیه سود کالاهای تندمصرف پایین است. حال سؤال اینجاست؛ با اینکه بخش FMCG شاید چندان سودده نباشد، چرا دیجی‌کالا این بخش را ایجاد کرده است؟

شاید یکی از اصلی‌ترین دلایل آن را بتوان تعداد کالاهای فروخته شده در این بخش دانست. طبق گزارش‌های دیجی‌کالا در سال ۱۳۹۸و ۱۳۹۹، بخش FMCG سهم بالایی از تعداد کل کالاهای فروخته شده در دیجی‌کالا را دارد و با اینکه حاشیه سود این کالاها پایین است، اما تعداد کالاهای خریداری‌شده قابل توجه است.

این همه‌ی ماجرا نیست. مدیریت بخش FMCG چالش‌های بسیار زیادی دارد. در این مقاله می‌خواهیم بیشتر به این بخش متفاوت از دیجی‌کالا بپردازیم و بگوییم بخش FMCG دیجی‌کالا و تیم آن چه ساختار و ویژگی‌هایی دارند.

موشکافی ساختار بخش FMCG دیجی‌کالا

محصولات سوپرمارکتی یا بخش FMCG شامل دو حوزه‌ی اصلی خوراکی (Food) و غیرخوراکی (Non-Food) می‌شود. حوزه‌ی خوراکی، خود به دو بخش غذای تازه (Fresh Food) و غذای خشک (Dry Food) و حوزه غیرخوراکی به سه بخش سلامت و زیبایی (Health & Beauty)، مراقبت منزل (Home Care) و مراقبت کودک (Baby Care) تقسیم می‌‌شود که در ادامه هر کدام را توضیح می‌دهیم.

غذای تازه؛ غذای تازه شامل مواد با تاریخ مصرف کوتاه مانند مواد پروتئینی است.

غذای خشک؛ محصولات غذایی که در دسته غذای تازه قرار نمی‌گیرند و تاریخ مصرف بالایی (عموما بالای ۶ ماه) دارند مانند حبوبات در دسته غذای خشک قرار می‌گیرند.

سلامت و زیبایی؛ مواد آرایشی و بهداشتی مانند شامپو، کرم ضدآفتاب و غیره.

مراقبت منزل؛ محصولات شوینده مانند مایع ظرف‌شویی و مواد سلولزی مانند دستمال کاغذی.

مراقبت کودک؛ مواد لازم برای نگهداری از کودکان مانند شامپوی سر کودک.

دیجی‌کالا یا فروشندگان؟

علاوه بر ساختارهایی که گفته شد، در دل دیجی‌کالا دو نوع اکوسیستم زیر برای فروش محصولات وجود دارد؛

• خرده‌فروشی (Retail)؛ کالا توسط خود دیجی‌کالا فروخته و برای مشتری ارسال می‌شود.
• بازارگاه (Marketplace)؛ فروشندگان صفحاتی در دیجی‌کالا دارند و کالا توسط آن‌ها به مشتریان فروخته می‌شود.

در بخش FMCG دیجی‌کالا، بیشتر فروش (حدود ۸۰٪) از طریق خرده‌فروشی انجام می‌گیرد، اما در سایر بخش‌های دیجی‌کالا مانند موبایل، الکترونیک و…، بیشتر فروش از طریق بازارگاه و فروشندگان انجام می‌شود. این موضوع به علت ماهیت متفاوت کالاهای بخش FMCG بوده که مدل نگهداری در انبار و شیوه ارسال خاصی دارند.

اینکه بخش FMCG دیجی‌کالا بیشتر ماهیت خرده‌فروشی دارد باعث می‌شود تا ارتباط ویژه و مداومی با تولیدکنندگان داشته باشد. تولیدکنندگان تفاوت‌های اساسی با فروشندگان دارند؛ زیرا عموما کارخانه‌های بزرگ با سبک مدیریت سنتی هستند که ارتباط با آن‌ها روش خاص خود را می‌طلبد. به طور مثال، هماهنگ کردن یک جلسه با تولیدکننده ممکن است دو یا سه هفته طول بکشد. بنابراین بحث ارتباط با تولیدکنندگان در بخش FMCG اهمیت بسیار زیادی دارد.

بررسی تیم FMCG دیجی‌کالا

تقسیم‌بندی تیم FMCG دیجی‌کالا مانند ساختار آن است، که قبل‌تر توضیح داده شد؛ یعنی به دو حوزه‌ی خوراکی و غیرخوراکی تقسیم می‌شود که هر کدام زیرمجموعه‌هایی دارند و هر کدام از این زیرمجموعه‌ها مدیران مخصوص به خود را دارند. تیم FMCG دیجی‌کالا (غیر از نیروهای انبار و حمل‌ونقل) در حال حاضر متشکل از حدود ۶۰ نفر است. بیشتر اعضای این تیم شامل مدیران فروش در تماس با تولیدکنندگان و فروشندگان می‌شوند. در نمودار زیر این ساختار آورده شده است.

حمیدرضا پاکروان؛ معاون بخش FMCG دیجی‌کالا

حمیدرضا پاکروان متولد سال ۱۳۵۸ است. او تحصیلات تکمیلی خود را در زمینه مهندسی مخابرات در دانشگاه آلکاتل بلژیک آغاز کرد. همچنین او تحصیل کرده رشته MBA از دانشگاه شهید بهشتی بوده و هم‌اکنون دانشجوی DBA این دانشگاه است.

او حدود ۹ سال در شرکت خصوصی کار می‌کرد که پروژه‌های بزرگ کشوری در زمینه مخابرات را انجام می‌داد. او سپس در شرکت نستله (Nestlé) استخدام شد و مدیر دپارتمان فنی این شرکت شد؛ اما رفته‌رفته به سمت مسؤولیت‌های اجرایی این شرکت گرایش پیدا کرد. حمیدرضا پاکروان نقش زیادی در گسترش محصول نسکافه این شرکت در ایران داشت و به گفته خودش نسکافه به نوعی بچه او در ایران است.

حمیدرضا پاکروان پس از حدود ۱۰ سال کار در مجموعه نستله، وارد شرکت پخش محصولات غذایی و دارویی سایه سمن شد و مدیر توسعه کسب‌وکار این شرکت گردید. او پس از ۱٫۵ سال فعالیت در سایه سمن، به‌عنوان مدیر عملیات (COO) به شرکت شیپور رفت. سپس در سال ۱۳۹۹ وارد مجموعه دیجی‌کالا شد و به‌عنوان معاون بخش FMCG دیجی‌کالا آغاز به کار کرد.

تغییرات FMCG دیجی‌کالا پس از ورود حمیدرضا پاکروان

پیش از ورود حمیدرضا پاکروان به دیجی‌کالا، زیرمجموعه‌های FMCG دیجی‌کالا به صورت خطی عمل می‌کردند؛ یعنی تمامی بخش‌ها (غذای تازه، مراقبت منزل و…) در کنار یکدیگر مدیریت می‌شدند. این در حالیست که هر کدام از بخش‌های غیرخوراکی تفاوت‌های مهمی با بخش‌های خوراکی دارد. به طور مثال، نحوه ارتباط دیجی‌کالا با تولیدکنندگان محصولات سلولزی با نحوه ارتباط با تولیدکنندگان محصولات پروتئینی فرق دارد.

یکی دیگر از مهم‌ترین تغییرات بخش FMCG دیجی‌کالا پس از ورود حمیدرضا پاکروان، دسته‌بندی هدفمند محصولات و برندها بود؛ به طور مثال، برندهای بزرگ‌تر و مهم‌تر به صورت خرده‌فروشی و محصولات برندهای دیگر به صورت بازارگاه و یا به صورت تلفیقی از هر دو مدل تأمین شدند.

همچنین تیم تأمین و تقاضا در زمان مدیریت او به تیم‌های FMCG دیجی‌کالا اضافه شد که در ادامه آن را توضیح می‌دهیم.

تیم‌های خوراکی و غیرخوراکی

تفاوت اصلی در دو تیم خوراکی و غیرخوراکی، ارتباط با بخش عملیات (انبارداری، لجستیک و …) آن‌هاست؛ زیرا این نوع محصولات به طور مستقیم با سلامت افراد در ارتباط بوده و لازم است تا حساسیت بالایی بر مدیریت عملیات آن‌ها لحاظ شود. بنابراین شرایط تأمین، نگهداری و انتقال محصولات این دو حوزه با یکدیگر تفاوت دارند. مثلا گوشت و دستمال کاغذی را درنظر بگیرید؛ گوشت نیاز به دمای پایین و دستمال کاغذی نیاز به فضای بزرگ برای نگهداری دارد و نمی‌توان مثلا برای نیاز یک ماه گوشت خرید؛ چون فاسد می‌شود.

همچنین مدیران بخش‌های FMCG بایستی توجه ویژه‌ای به اخبار روز داشته باشند؛ چون گاهی اوقات مشکلاتی برای تأمین و قیمت محصولات و به‌خصوص بخش غذای تازه به وجود می‌آید. به طور مثال، یک روز خبر کاهش روغن در بازار می‌آید و نیاز است تا دیجی‌کالا به‌خوبی برای تأمین این محصول برنامه‌ریزی کند تا مشتریان دچار مشکل در خرید روغن نشوند.

تیم‌های زنجیره تأمین و مالی بازرگانی

در کنار دو تیم خوراکی و غیرخوراکی، دو تیم دیگر در بخش FMCG دیجی‌کالا قرار دارند که با دو تیم خوراکی و غیرخوراکی در ارتباط هستند و چنین چیزی در بخش‌های دیگر دیجی‌کالا به صورت متمرکز وجود ندارد. یکی از این تیم‌ها «مالی بازرگانی» است که روی مدیریت فاکتورها و هماهنگی‌های مالی با تولیدکنندگان کار می‌کنند. تیم دیگر «زنجیره تأمین و تقاضا» نام دارد که به معنای تیم عرضه و تقاضاست. همان طور که گفتیم مدیریت عملیات و انبارداری در FMCG خیلی مهم و متفاوت با سایر بخش‌هاست. این تیم برنامه‌ریزی‌های لازم برای خرید محصولات و مدیریت انبار را انجام می‌دهد؛ مثلا با توجه به تقاضای مشتریان چقدر روغن نیاز است که در انبارها باشد یا اگر تولیدکننده‌ای کمپین تبلیغاتی برگزار کرده است، چقدر محصول آن باید در انبار باشد تا جوابگوی حجم تقاضای مشتریان شود.

مهم‌ترین چالش‌های تیم FMCG دیجی‌کالا

کرونا؛ آغازی طوفانی

در دو ماه اول آغاز شیوع کرونا، حجم بسیار زیادی از تقاضا به سمت دیجی‌کالا و به‌خصوص بخش کالاهای تندمصرف این شرکت آمد و این موضوع دیجی‌کالا و به‌خصوص بخش انبار و لجستیک آن را دچار مشکل کرد. در این دوران دیجی‌کالا مجبور شد تا ظرفیت خود را افزایش دهد و این موضوع تأثیر مثبتی روی پتانسیل بخش کالاهای تندمصرف گذاشت. تقریباً از خرداد ماه ۱۳۹۹ از شدت حجم تقاضای ابتدای شروع کرونا کاسته شد و دیجی‌کالا روند عادی خود را طی کرد. البته موج‌های کرونا در بازه‌های زمانی مختلف تا امروز باعث شده که میزان اقبال مشتریان نسبت به تهیه مایحتاج خود از طریق خرید آنلاین همواره سیر صعودی را تجربه کند.

تغییرات سریع و ناگهانی قیمت‌ها در بازار

از چالش‌های دیگر سال ۱۳۹۹ در بخش FMCG دیجی‌کالا می‌توان به قیمت‌گذاری و تأمین محصولات اشاره کرد. در دو سه سال اخیر شرایط اقتصادی کشور ملتهب و متناوب بوده و بسیاری از تولیدکنندگان در تأمین محصولات برای دیجی‌کالا دچار مشکل می‌شدند. همچنین در برخی محصولات مانند گوشت و لبنیات قیمت‌ها هر چند روز افزایش می‌یافت و این موضوع نگرانی‌ها در مورد تأمین محصولات با قیمت مناسب و رقابت با سایر بازیگران این حوزه را افزایش می‌داد.

بخش FMCG دیجی‌کالا با تمرکز بر ارتباط مداوم با تولیدکنندگان و حساسیت روی قیمت محصولات توانست مزیت رقابتی نسبت به سایر بازیگران این حوزه به دست آورد. به طور مثال در اسفند ماه سال ۱۳۹۹، در بسیاری از فروشگاه‌های مواد غذایی روغن خوراکی نایاب شد؛ اما در همین زمان، در دیجی‌کالا روغن همواره موجود بود.

رقابت شدید و سریع

یکی از چالش‌های مهم بخش FMCG دیجی‌کالا، بحث رقابت با سایر بازیگران فعال در این حوزه است. FMCG به علت داشتن کالاهای تندمصرف و تعداد زیاد برند محصولات، رقابت شدیدتری نسبت به سایر حوزه‌های خرده‌فروشی دارد و نیاز است تا هر کدام از این بازیگران رابطه خوبی با برندهای تولیدکننده محصولات داشته باشند.

طبق صحبت‌های حمیدرضا پاکروان، حدود ۷۰٪ محصولات FMCG دیجی‌کالا مزیت قیمتی دارند؛ یعنی در این محصولات نسبت به سایر بازیگران این حوزه، قیمت پایین‌تری را ارائه می‌دهند.

مهم‌ترین ویژگی‌ها و مزیت‌های تیم FMCG دیجی‌کالا

به گفته حمیدرضا پاکروان مهم‌ترین ویژگی اعضای این تیم سخت‌کوشی آن‌هاست؛ زیرا به سختی در این بخش سود حاصل می‌شود و تأمین کالا هم به سختی انجام می‌پذیرد. او همچنین می‌گوید: «من بالای ۱۵ سال در فضای FMCG فعالیت داشتم و زمانی که وارد دیجی‌کالا شدم، چیزهای زیادی آموختم.»

به گفته او سرعت یادگیری در دیجی‌کالا بسیار بالاست و در جای دیگر نمی‌توان آن‌ها را یاد گرفت؛ زیرا بسیاری از فرایندهای کار در دیجی‌کالا، مخصوص خود آن طراحی شده است.

یکی از مزیت‌های مهم فعالیت در تیم FMCG دیجی‌کالا، امکان ایجاد ارتباطات گسترده و هدفمند با شرکت‌های بزرگ تولیدکننده در ایران است که می‌تواند ارتباطات شخصی اعضای این تیم را گسترش داده و در آینده شغلی آن‌ها تأثیر مهمی بگذارد.

برنامه‌های FMCG دیجی‌کالا برای آینده

برنامه توسعه دیجی‌کالا برای بخش FMCG، رفتن به سمت تحویل سریع سفارش‌هاست و به همین خاطر پلتفرم دیجی‌کالا، جت (Jet) را راه‌اندازی کرده است که با کمک فروشگاه‌های سطح کشور بتواند محصولات را زیر یک ساعت به مشتریان تحویل دهد. اما این موضوع شکل فعالیت فعلی بخش FMCG دیجی‌کالا را دچار اختلال نمی‌کند؛ زیرا در شکل فعالیت فعلی، مزیت اصلی قیمت محصولات است و در پلتفرم دیجی‌کالا جت، سرعت تحویل سفارش مزیت اصلی محسوب می‌شود. دیجی‌کالا جت هم اکنون به صورت آزمایشی در تهران در حال اجراست.

برنامه دیگر توسعه دیجی‌کالا برای بخش FMCG جذب تعداد قابل توجهی از نیروهای متخصص برای این تیم است. علاقه‌مندان به فعالیت در دیجی‌کالا و همکاری با بخش FMCG این شرکت می‌توانند روی لینک زیر کلیک کنند:

صفحه موقعیت‌های شغلی دیجی‌کالا

[quote]این مطلب اولین بار در تکراسا منتشر شده و در اتاق خبر دیجی‌کالا بازنشر شده است.[/quote]